Miasto Nowogród Bobrzański w obecnych granicach administracyjnych powstało 1 stycznia 1988 roku, z połączenia dwóch wsi: Nowogrodu Bobrzańskiego i Krzystkowic.Historia tych miejscowości graniczących ze sobą przez rzekę Bóbr jest całkowicie odmienna. W 
dokumentach Nowogród Bobrzański pojawia się po raz pierwszy już w 1202 roku – jako gród kasztelański. Powstał zapewne znacznie wcześniej, być może za czasów Bolesława Chrobrego. Usytuowany został na prawym stromym brzegu Bobru w odległości około 500 m na północny wschód miejsca przeprawy na rzece, w sąsiedztwie drogi Żagań-Zielona Góra, stanowiącej jedną z odnóg Traktu Solnego. Później na tym miejscu stanął zamek, a na sąsiednim wzgórzu podgrodzie z istniejącym do dziś kościołem Św. Bartłomieja. Obok grodu i podgrodzia powstała osada rzemieślniczo-handlowa, która około XII wieku otrzymała prawa miejskie. Na zachodnich rubieżach Polski we wczesnym średniowieczu była jedną z granicznych warowni. W okresie rozbicia dzielnicowego Nowogród Bobrzański należał do księstwa głogowskiego, a od początku XVI wieku do księstwa żagańskiego, z którym przez wieki dzielił polityczne losy. Do 1309 roku był własnością książęcą, następnie zaś w drodze kupna przeszedł w prywatne posiadanie zmieniających się rodów magnackich. W latach: 1350, 1479 oraz 1723 miasto pustoszyły pożary i zarazy. W 1664 roku Nowogród Bobrzański opuściła, uciekając przed Austriakami, ludność ewangelicka. Osiedliła się po przeciwnej stronie Bobru, w nowo założonych Krzystkowicach.
Krzystkowice otrzymały prawa miejskie w 1659 roku. Miasteczko założone zostało na planie w kształcie litery C z nieregularnym czworobocznym placem rynkowym. Ten układ zachował się częściowo do dzisiaj. W 1827 roku u stóp góry zamkowej odkryto źródła mineralne, do których przez kilkadziesiąt lat zjeżdżali się dość licznie kuracjusze. Po wybudowaniu linii kolejowej źródła zanikły. W czasie II wojny światowej w Krzystkowicach powstał obóz pracy niewolniczej. W latach 1940-1945 funkcjonowała w mieście fabryka materiałów wybuchowych. Przy jej budowie i produkcji zatrudnionych było około 20 tys osób. Fabryka wchodziła w skład koncernu I G FARBEN. Większość pracowników stanowili robotnicy cudzoziemscy, głównie obywatele ZSRR, Jugosłowianie, Belgowie, Holendrzy, Francuzi, Włosi, Czesi, Słowacy, Żydzi, a także Polacy. Łącznie na terenie obejmującym 45 km 2 istniało 11 obozów. W 1945r. zostały wyzwolone przez Armię Radziecką.
Po wojnie Nowogród Bobrzański i Krzystkowice utraciły prawa miejskie. Obydwie miejscowości zaczęły rozwijać się dopiero w połowie lat 70-tych, po wybudowaniu Fabryki Domów, a następnie Zakładów Zbożowych. W roku 1975 połączono gminę Nowogród Bobrzański z gminą Krzystkowice. W skład gminy weszło 28 miejscowości. Według stanu na dzień 31.12.2012 r. miasto Nowogród Bobrzański liczy 5.120 mieszkańców.
WYKAZ ZABYTKÓW
Wykaz obiektów wpisanych do rejestru Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (LWKZ) z numerem i datą wpisania:
Białowice
- Kościół filialny p.w. Najświętszego Serca Jezusa (nr 311 1961.05.02)
- Plebania (nr 489 1963.05.20)
- Zamek – obecnie spichlerz – ruina (nr 2132 1971.05.02)
Bogaczów
- Dwór (nr 20 1950.07.14)
- Park podworski (nr 22 1950.07.15)
- Pałac oraz park w jego sąsiedztwie (nr 3034 1978.07.26)
- Kościół pw. św. Wawrzyńca (nr 300 1961.04.19)
Dobroszów Wielki
- Dwór (nr 1750 1965.03.16)
Drągowina
- Kościół parafialny pw. Wniebowstąpienia Pańskiego (nr 120 1958.07.16)
- Plebania (nr 2033 1971.04.29)
Kamionka
- Zespół dworsko-folwarczny
Kotowice
Krzyż pokutny – Kotowice
- Kościół (nr 1757 1965.03.16)
- Spichlerz (nr 1758 1965.03.16)
- Krzyż pokutny, ogrodzenie
Niwiska
- Kościół ewangelicki (ruina) (nr L-225/A 12.09.2006)
- Pałac (nr 305 12.09.2006)
- Zespół folwarczny (nr 2043 29.04.1971)
- Park (nr 3225 8.12.1986)
- Kościół pw. św. Katarzyny (nr 304 19.04.1961)
Nowogród Bobrzański
- Kamienica przy ul. Kościuszki 15 (nr 1775 16.03.1965)
- Kamienica przy ul. Majowej 3 (nr 1773 16.03.1965)
- Plebania – dom nr 142 (nr 521 30.05.1963)
- Kościół pw. NMP wraz z plebanią (nr 107 16.07.1958)
- Kamienica przy ul. Kościuszki 19 (nr 1769 16.03.1965)
- Kamienica przy ul. Kościuszki 18 (nr 1771 16.03.1965)
- Kamienica przy ul. Kościuszki 13 (nr 1777 16.03.1965)
- Kamienica przy ul. Rynek 28 (nr 1779 16.03.1965)
- Dom przy ul. Rynek 26 (nr 1780 16.03.1965)
- Kamienica przy ul. Rynek 22 (nr 1781 16.03.1965)
- Kamienica przy ul. Rynek 20 (nr 1782 16.03.1965)
- Kościół pw. św. Bartłomieja wraz z otaczającym go terenem starego cmentarza (nr 106 16.07.1958)
- Willa fabrykanta przy ul. Młyńskiej wraz z elementami pierwotnego wystroju i wyposażenia (nr L-268/A 10.04.2008)
Podgórzyce
- Kościół (nr 522 30.05.1963/16.03.1965)
Przybymierz
- Dwór (nr 2048 29.04.1971)
- Kościół pw. WNMP (nr 119,2046 16.07.1958)
Wysoka
- Kościół pw. św. Teresy (nr 2051 29.04.1971)
Skibice
- Kościół parafialny pw. św. Marcina (nr 2049 29.04.1971)
Osoby zainteresowane historią Krzystkowic i Nowogrodu na pewno znajdą coś dla siebie również na stronach autorstwa Marcina Olejniczaka znajdującymi się pod adresami: krzystkowice.eisp.pl lub nowogrodbobrz.eisp.pl – polecamy!
Poznajemy z rodziną Boberków zabytki Gminy Nowogród Bobrzański .
